در یک سال اخیر بسیاری از خودروهای وارداتی به کشورمان از نوع تمام برقی یا هیبریدی بودند که یک دلیل بزرگ آن، پایین‌تر بودن هزینه‌های گمرکی و عوارض آنهاست که باعث می‌شود تا این خودروها با قیمت کمتری به دست خریداران برسد و فروش خودرو بهتری از این دست خودروها تجربه شود. روند حضور خودروهای برقی در کشورمان به حدی است که حتی چندین شرکت داخلی نیز در حال تولید و مونتاژ این خودروها هستند. اما نکته‌ای که برای بسیاری از علاقه‌مندان هنوز به صورت سوال باقی مانده است، روند شارژ خودرو برقی در خانه و چگونگی انجام این کار است.
انواع شارژر خودرو برقی: از AC تا DC
باتری خودروهای برقی همیشه یک علامت سوال بزرگ برای علاقه‌مندان و هم چنین طرف‌داران و مخالفان این صنعت بوده و است. از اینکه برای شارژ این باتری‌ها باید مدت‌زمان بیشتری از بنزین و یا گازوئیل زدن در صف ایستگاه شارژ معطل ماند، یا اینکه یک خودرو برقی بعد از مستهلک شدن و خراب‌شدن باتری‌ها با افت قیمت بسیار شدیدی روبه‌رو می‌شود، بازیافت این باتری‌ها چگونه خواهد بود و چه آسیبی به محیط‌زیست وارد می‌کند، برای تولید این حجم از برق برای شارژ خودروهای برقی باز هم باید آسیب‌هایی به محیط‌زیست از طریق نیروگاه‌های تولید برق وارد شود، آیا منابع کافی برای تولید این حجم از باتری در زمین باقی است و… که در برخی از مواقع، کفه ترازو را به سمت علاقه‌مندان به خودروهای بنزینی و گازوئیلی سنگین می‌کند.
اما باید قبول کرد که فعلا دنیا برای کاهش آلاینده‌های جوی به سمت خودروهای برقی حرکت کرده است و در طرف مقابل هم در حال کاهش تولید خودروهای با سوخت فسیلی‌ست. یکی از دغدغه‌های ذهنی خریداران و علاقه‌مندان به خودروهای برقی خصوصا در شهرهای کوچک و مکان‌هایی که هنوز ایستگاه شارژ در آنها تاسیس نشده است، این بوده که شارژ خودرو برقی در منزل چگونه انجام می‌شود.
در ابتدا باید بدانیم که ما دو مدل شارژر خودرو برقی از نظر نوع جریان برق داریم. یک نمونه آن، شارژر AC است که جریان متناوب شبکه سراسری برق را به خودرو داده و در مبدل‌های داخل خودرو به جریان DC مناسب برای ذخیره در باتری‌ها تبدیل می‌شود. یعنی مبدل در داخل ماشین قرار دارد و به همین دلیل هم معمولا ابعاد و اندازه این شارژرها کوچک‌تر است. چرا که تبدیل نوع جریان در آن اتفاق نمی‌افتد و همه چیز به دوش خودرو گذاشته شده است.
نوع دوم، شارژر DC است که این شارژرها در ابتدا برق AC شبکه سراسری را گرفته و به DC تبدیل می‌کنند تا زحمت این کار به دوش مبدل‌های داخل خودرو نباشد. این شارژرها معمولا ابعاد بزرگ‌تری دارند. این دستگاه‌ها توان بالاتری نیز دارند که سرعت شارژ خودرو را سریع‌تر می‌کنند.
خودروهای برقی را می‌توان هم از طریق شارژرهای خانگی و حتی پریزهای برق داخل منزل شارژ کرد و هم می‌توان این کار را در ایستگاه‌های شارژ انجام داد. بدون شک، ایستگاه‌های شارژ به خاطر داشتن دستگاه‌های شارژ با توان‌های بسیار بالاتر، می‌توانند باتری خودرو برقی را نیز بسیار سریع‌تر شارژ کنند. به طور کلی می‌توان انواع شارژرهای ماشین‌های برقی را در سه سطح مختلف قرار داد.
شارژر خانگی با پریز برق از نوع AC
این شارژرها ساده‌ترین نوع شارژرهای خانگی هستند. برق کاری آنها از نوع AC است و با استفاده از کابل شارژی که در خودرو و به همراه آن داده می‌شود، باتری‌ها را شارژ می‌کند. سرعت شارژ باتری با این روش از همه پایین‌تر است. چرا که معمولا با جریان ۱۰ تا ۱۶ آمپری این کار انجام می‌شود که سرعت شارژ آن در هر ساعت برابر با دو تا پنج کیلووات خواهد بود و همین قضیه از نظر سرعتی، آن را پایین‌تر از دو روش دیگر قرار می‌دهد. معمولاً این شارژر به همراه هر خودرو تحویل می‌شود و نیازی به هزینه دادن از طرف خریدار نیست. برای خرید این شارژرها نیز هزینه به‌مراتب کمتری نسبت به شارژرهای دیواری باید پرداخت.
شارژرهای خانگی با پریز برق برای مواقعی ضروری است که تردد خودرو برقی در سطح شهر، کم و کوتاه بوده و بنابراین برای شارژ کامل در طی چندین ساعت، به مشکلی برخورد نمی‌کند. همچنین برای افرادی که ترددهای کوتاه در شهرها دارند نیز، مناسب است و شارژ چندساعته با این شارژرها، جوابگوی نیاز افراد برای سفرهای کوتاه خواهد بود. در ضمن باید بدانیم که این شارژرها، افزایش بار زیادی روی سیم‌کشی خانه‌ها دارند که این قضیه نیز از دیگر نقاط ضعف آنهاست. به همین خاطر معمولا برای این شارژرها، یک سیم‌کشی جداگانه در نظر گرفته می‌شود.
شارژv خانگی نیمه‌سریع (Wallbox / ایستگاه دیواری)
شارژر دیواری خانگی، رایج‌ترین و بهترین راه برای شارژ خودرو برقی در خانه است که در سراسر دنیا از آن استفاده می‌شود. در این روش یک شارژر کوچک خانگی در قسمتی از پارکینگ نصب می‌شود و چون اغلب اوقات روی دیوار قرار می‌گیرد، به آن Wall Box گفته می‌شود. توان این شارژرها در حدود ۳ تا ۲۲ کیلووات است که سرعت بسیار بهتری نسبت به شارژرهای پریزی خواهد داشت و باتری اغلب خودروهای برقی را در مدت زمان ۶ تا ۸ ساعت شارژ می‌کند. این سرعت شارژ باعث می‌شود تا در طی ساعات شب و زمانی که به خودرو نیاز نیست، باتری‌ها به‌طور کامل شارژ شوند تا شارژ باتری‌ها برای طی مسافت‌های چند صدکیلومتری با یک خودرو برقی، کاملا کافی باشد.
شارژرهای دیواری امنیت کاری بالایی نیز دارند و معمولا بار اضافه روی سیم‌کشی منزل نخواهند داشت. سرعت آنها بالاست و حتی اکثر آنها به قدری هوشمند هستند که امکان کار با نرم‌افزارهای موبایلی برای شروع و پایان فرایند شارژ باتری‌ها را نیز دارند. سرعت شارژ بالای این روش باعث می‌شود تا حتی با چند ساعت شارژ نیز بتوان مسافت‌های طولانی‌تری را طی کرد. البته که قیمت این شارژرها نیز چندین برابر نمونه پریز برقی آنهاست.
شارژر فوق‌سریع یا ایستگاهی از نوع DC
سریع‌ترین حالت شارژ باتری‌های یک خودرو برقی در ایستگاه شارژ است. این ایستگاه‌ها برق AC را به برق DC که مناسب برای ذخیره در باتری خودروهاست، تبدیل می‌کنند و از آنجایی که توان این شارژرهای ایستگاهی بسیار بالاست، سرعت شارژ باتری خودروها با این روش نیز، سریع خواهد بود. به همین دلیل از این شارژرهای پرقدرت در ایستگاه‌های شارژ استفاده می‌شود تا مدت‌زمان خواب خودرو برای شارژ بسیار کوتاه باشد. نکته مثبت دیگر این شارژرها در رساندن شارژ باتری به حدود ۸۰ درصد در مدت‌زمان کوتاه است که برای مسیرهای بین‌شهری نیز بسیار مناسب خواهد بود و طول زمان مسافرت را بیش از حد، طولانی نخواهد کرد.
زیرساخت لازم برای شارژ خودرو برقی در خانه
برای نصب یک شارژر خانگی باید سیم‌کشی ساختمان و سلامت آن و همچنین ظرفیت آن بررسی شود. این کار توسط کارشناس مربوطه انجام می‌شود و بر اساس آن، شارژر با توان مناسب انتخاب خواهد شد. برای مثال برق خانه‌ها در ایران از نوع تک‌فاز یا سه‌فاز هستند. برق تک‌فاز بین ۲۵ تا ۳۲ آمپر جریان دارد و ولتاژ آن نیز بین ۲۲۰ تا ۲۳۰ ولت است. یعنی با یک شارژر دیواری و جریان ۳۲ آمپر، توانی در حدود ۷.۴ کیلووات خواهیم داشت که برای شارژ خودرو برقی در خانه مناسب و کافی است. در اکثر منازل و برای بیشتر مصارف، یک شارژر تک‌فاز کاملا مناسب و جوابگو خواهد بود.
اما شارژرهای سه‌فاز با توان‌های بالاتر، می‌توانند سرعت شارژ را به شکل چشمگیری افزایش دهند. برق سه‌فاز منازل با ولتاژ ۳۸۰ تا ۴۰۰ ولت است که امروزه در بسیاری از منازل می‌توان برق سه‌فاز را که برای آسانسورها یا سیستم‌های تهویه مطبوع بزرگ استفاده می‌شود، دید. یک شارژر دیواری سه فاز می‌تواند تا ۲۲ کیلووات توان داشته باشد که به معنی سه برابر بودن سرعت شارژ خودرو برقی در منزل نسبت به یک شارژر تک فاز است.
البته در انتخاب شارژر مناسب، بودجه مدنظر خریدار، سطح نیاز آن، مقدار استفاده از خودرو، سرعت مدنظر شارژر، نوع کانکتور متناسب با خودرو و مواردی از این دست نیز مدنظر قرار خواهد گرفت. سپس محل نصب شارژر نیز با توجه به شرایط منزل و شرایط آب‌وهوایی منطقه از بابت اینکه شارژر در یک فضای محفوظ قرار گیرد یا خیر، تعیین می‌شود.
نحوه شارژ خودرو برقی در منزل
برای شارژ باتری خودروهای برقی در منزل، نیازی به داشتن مهارت و تخصص نیست. شارژ ماشین برقی در خانه به‌سادگی به شارژکردن باتری تلفن همراه است. کافی است تا شارژر را اگر از نوع AC است، به پریز مربوطه وصل کرده و سوکت شارژ آن را به پورت و محل مربوطه روی خودرو وصل کنیم. همچنین اگر شارژر از نوع دیواری است، کافی است تا با روشن‌کردن شارژر، پورت شارژ را به خودرو اتصال دهیم. فرایند شارژ باتری‌ها آغاز شده و با رسیدن به حد مشخص یا محدوده‌ای که نیاز داریم، آن را قطع می‌کنیم، یا اگر باتری‌ها تا انتهای ظرفیت خود شارژ شوند، شارژر به صورت خودکار، کار را تمام کرده و جریان قطع خواهد شد.
هزینه شارژ خودرو برقی در خانه، مجتمع تجاری و ایستگاه شارژ
بحث قیمت سوخت از مهم‌ترین مؤلفه‌ها برای تشویق مردم به داشتن خودروهای پاک است. عاملی که باعث ترغیب مردم به خرید خودروهای دوگانه‌سوز گازی و یا هیبریدی و البته برقی می‌شود. از این رو باید بحث قیمت سوخت آن‌قدر جذابیت داشته باشد که مردم به سمت خودروهای برقی و پاک بروند. با احتساب قیمت هر کیلووات از برق در این روزها، می‌توان یک جدول حدودی از قیمت تمام شده شارژ یک خودرو برقی برای طی هر صد کیلومتر مسافت در نظر گرفت.
با مشاهده جدول به دست آمده می‌بینیم که در حال حاضر، شارژ یک خودرو برقی برای طی مسافت صد کیلومتری نسبت به یک خودرو بنزین‌سوز چندان به‌صرفه نیست و حتی با محاسبه نرخ بنزین آزاد، باز هم کفه ترازو کاملا به سمت خودرو بنزین‌سوز سنگین‌تر است. برای این جدول، نرخ تعرفه برای هر کیلووات‌ساعت برق در ساعات کم‌بار و فصول غیر گرم، مبلغ ۱۴۸۸ تومان و برای ساعات پربار و فصول گرم سال نیز برابر با ۴۵۰۰ تومان در نظر گرفته شده است.
| نوع شارژر | هزینه حدودی پیمایش ۱۰۰ کیلومتر (۲۵ کیلووات ساعت) |
| شارژر خانگی (با قیمت تقریبی ۳۰۰۰ تومان برای هر کیلووات) | ۷۵،۰۰۰ تومان |
| مجتمع‌های تجاری و عمومی سطح ۲ (نرخ رسمی خودرو شخصی: ۹۵۰ تومان/کیلووات) | ۲۳،۷۵۰ تومان |
| ایستگاه‌های شارژ عمومی در ساعات کم‌بار (تعرفه ۱۴۸۸ تومان/کیلووات) | ۳۷،۲۰۰ تومان |
| ایستگاه‌های شارژ عمومی در ساعات پربار و فصول گرم (تعرفه ۴۵۰۰ تومان/کیلووات) | ۱۱۲،۵۰۰ تومان |
خرید شارژر خودرو برقی برای منزل
با توجه به حضور روزافزون خودروهای برقی در کشورمان و همچنین ساخت و مونتاژ این خودروها در شرکت‌های داخلی، شرکت‌هایی نیز به صورت وارداتی و حتی تولید داخل، اقدام به ساخت و عرضه شارژرهای خانگی برای خودروهای برقی کرده‌اند. برای مثال، شرکت‌هایی مثل راساموتور که عرضه‌کننده خودروهای برقی مرسدس‌بنز است، یا گروه مپنا که با همکاری شرکت کرمان موتور، خودروهای برقی را عرضه می‌کند، از آشناترین نام‌ها برای خرید شارژرهای خانگی خودروهای برقی هستند. همچنین می‌توان در بازار نیز با کمی جستجو، برندها و شرکت‌های دیگری از سازندگان این شارژرها پیدا کرد.
قیمت شارژر خانگی خودرو برقی
این روزها با نوسان شدید قیمت ارز و صعود دائمی آن روبرو هستیم که همین قضیه باعث افزایش قیمت تمام اجناس موجود در کشورمان می‌شود. به همین خاطر نمی‌توان قیمت دقیق و مشخصی برای یک جنس اعلام کرد که برای مدت‌ها قابل‌قبول و قابل‌استناد باشد. ازاین‌رو می‌توان یک محدوده برای شارژرهای خانگی گفت. شارژرهای خانگی از نوع پریزی در حدود ۱۳ تا ۲۰ میلیون تومان بسته به نوع شارژر و سازنده آن قیمت دارند. این قیمت برای شارژرهای وال باکس یا دیواری در حدود ۳۰ تا ۴۰ میلیون تومان برای اکثر سازنده‌هاست. به این مبالغ، هزینه نصب و راه‌اندازی نیز اضافه خواهد شد.
نتیجه گیری
خودروهای برقی، مزیت‌های زیادی برای حفاظت از محیط‌زیست دارند که باعث شده است تا در اکثر کشورهای پیشرفته، دولت‌ها با دادن امتیازات و کمک‌های نقدی، خریداران را به سمت خرید این خودروها سوق دهند. با این کار، قیمت بالاتر این خودروها نیز قابل‌توجیه خواهد شد. در کشور ما نیز، تعرفه واردات خودروهای برقی و هیبریدی پایین تنظیم شده است تا این خودروها با قیمت مناسب‌تری به دست خریداران برسد. اما در مقبل، هزینه شارژ این خودروها حتی در مقایسه با قیمت سوخت و با وجود برق نسبتا ارزان در کشورمان، توجیه‌پذیر نبوده و کفه ترازو به سمت خودروهای بنزینی، سنگین‌تر خواهد بود. ضمن اینکه شارژ خودرو برقی در منزل، از نظر قیمتی در میانه شارژ بین منزل تا ایستگاه شارژ قرار می‌گیرد. همچنین هزینه ۳۰ تا ۵۰ میلیون تومانی برای خرید دستگاه شارژ خودرو برقی در منزل را نیز باید در نظر داشت که البته در قیاس با قیمت خودرو، چندان نخواهد بود. شارژ خودرو برقی در منزل، یک امتیاز بزرگ دارد و آن هم اینکه نیازی به گذراندن زمان در ایستگاه‌های شارژ نخواهد بود و در زمانی که ما در حال استراحت هستیم و در ساعات کاهش بار شبکه برق، می‌توان خودرو را شارژ کرد.
نویسنده: علیرضا داودی
سوالات متداول
- آیا برای هر خودرو برقی باید کانکتور شارژ مخصوصی تهیه کرد؟
خیر، در کشورمان اکثر خودروهای برقی با کانکتور تایپ۳ و تایپ 2 CCS ساخته شده‌اند که باعث یکسان بودن استاندارد کانکتور در خودروهای برقی کشورمان شده است. - آیا وال باکس یا همان شارژر دیواری، دارای باتری ذخیره برای مواقع قطعی برق هست؟
خیر، وال باکس‌ها هیچ باتری ذخیره‌سازی ندارند و با قطع برق، نمی‌توان از آنها استفاده‌ای کرد.
